Politiedebat: Meer aandacht voor de-escalatie in de opleiding

Het aantal incidenten met mensen met onbegrepen gedrag neemt al jaren toe. En daarmee ook het aantal moeilijk voorspelbare situaties. Gebruiken agenten te snel een wapenstok of stroomstootwapen? Of kan je soms gewoon niet de-escaleren? Moet de agent op straat binnen een paar tellen gedrag kunnen begrijpen? En kan je de-escaleren wel leren in een relatief korte politieopleiding? Deze vragen stonden gisteren centraal tijdens een door de Politieacademie georganiseerd debat.

Lector Onbegrepen gedrag, veiligheid en samenleving Bauke Koekkoek vertelde wat we verstaan onder onbegrepen gedrag. En hoe belangrijk de vaardigheid de-escalerend communiceren is bij onbegrepen gedrag. 

Is de-escaleren altijd mogelijk bij onbegrepen gedrag?

Bij het debat schoven Jair Schalkwijk (Control-Alt-Delete), onderzoeker Bas Mali en agent in Rotterdam Joyce Schenk aan. Hoe gaat de-escaleren in de praktijk: is dat altijd mogelijk in dreigende situaties bij onbegrepen gedrag? Zoals de keuze om het stroomstootwapen in te zetten of met de persoon in gesprek te gaan.

Jaïr Schalkwijk was kritisch over de inzet van de taser bij mensen met onbegrepen gedrag. En zette vraagtekens bij het juridisch kader. Mali vindt dat de taser een goed alternatief is voor het dienstwapen of wapenstok. Schalkwijk: 'Daar is de taser niet voor bedoeld. Ik begrijp dat niets doen geen optie is. Tegelijk zijn er situaties waarbij de taser wordt ingezet waar de politie ook een stap achteruit kan doen.'

Joyce Schenk kwam met voorbeelden uit de praktijk, waarin agenten binnen twee seconden moesten kiezen tussen geweld toepassen en de-escaleren. Ze benadrukte dat het essentieel is om vaardigheden voor de-escalatie te leren. 'We staan open om te leren, omdat we veel te maken hebben met onbegrepen gedrag. Eigenlijk trainen we in de praktijk. Eerst ging ik hard in. Nu kies ik door de training ervoor om eerder een stap terug te doen.'

Kan je de-escaleren leren?

Over de vraag of je de-escaleren kan leren, spraken onderhandelaar en docent Aad Egberts, ervaringsdeskundige Jeroen Zwaal en IBT-docent Peter Walterbos.

Jeroen Zwaal vertelde vanuit eigen ervaring hoe hij in een psychose de werkelijkheid ervaart. Maar ook de omgang met de politie heeft ervaren. 'Ik kan uitleggen dat ik bij een psychose een extra werkelijkheid erbij heb. Al mijn zintuigen staan aan en er is met mij dan goed te communiceren. Als je dat als agent weet, zul je mij heel anders benaderen.' Zwaal is als ervaringsdeskundige betrokken bij de opleiding de-escalerend communiceren. 

Hoe geven we politiemensen de goede training en opleiding mee? Is daar tijd voor? En kan je dat bijvoorbeeld ook meer in de praktijk doen? Politiemensen zijn bijvoorbeeld positief over de opleiding de-escalerend communiceren. Maar er kunnen maar een beperkt aantal mensen per jaar deze opleiding volgen. Docent IBT Peter Walterbos vertelde over de moeite die het kost om de-escaleren in te bouwen. Er is 24 uur nascholing beschikbaar voor operationele agenten. De roep om tijd en opleidingscapaciteit op dit vlak werd breed gedeeld.  

De-escalatie in DNA van Nederlandse politie

Politiechef Martin Sitalsing constateerde in zijn slotwoord dat de-escalatie in het DNA van de Nederlandse politie zit. Veel meer dan bij politie in andere landen. Het leren en ontwikkelen moeten we niet alleen zien als onderwijs. Maar ook reflecteren en feedback geven in de praktijk. Bij dat leren kan de politie ook meer gebruik maken van ervaringsdeskundigheid.

En volgens hem was er een belangrijk signaal over de grondhouding van politiemensen. Die grondhouding, het karakter, zou een belangrijk aspect zijn waarop de politie mensen selecteert voor dit werk. Zodat zij een bijdrage leveren aan die identiteit van de Nederlandse politie.