Geen spoor te verliezen: opsporing verbeteren met effectiever sporenonderzoek

Soms zijn vingerafdrukken of DNA op de plaats van het misdrijf terechtgekomen door het misdrijf zelf. Soms gebeurt dat door onschuldige activiteit of is het toeval. Kun je de verschillen zien tussen sporen van een misdrijf en sporen van een dagelijkse activiteit? Dit is een belangrijke vraag die onderzoekers van de Politieacademie en Hogeschool van Amsterdam willen beantwoorden. Ook gaan zij kijken hoe je sporen het beste in veiligheid kunt brengen, zodat alle informatie blijft bewaard. Aan dit internationale onderzoeken werken ook de politie, het Openbaar Ministerie en het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) mee. Het doel is om het zoeken, verpakken, vervoeren en uitleggen van sporen te verbeteren.

Dit nieuwe onderzoek 'Geen Spoor te Verliezen' van de Politieacademie en Hogeschool van Amsterdam duurt vier jaar. De onderzoekers willen met het onderzoek een aantal belangrijke vragen in forensisch onderzoek beantwoorden.

Een spoor door een misdrijf of is er een andere verklaring voor? 

Op een plaats van een misdrijf vindt de politie vaak veel sporen, zoals DNA en vingerafdrukken. Maar hoe zijn deze sporen daar gekomen? Zijn ze het gevolg van een misdrijf op die plek? Of kunnen ze ook op een andere manier en een ander moment zijn ontstaan? Door nieuwe techniek zijn forensisch onderzoekers steeds beter in het onderzoeken en uitleggen van kleine sporen. Dat helpt hen bij het opsporen van mogelijke daders. Maar ze vinden daardoor ook veel sporen van mensen en activiteiten die niets met het misdrijf te maken hebben.

De onderzoekers willen die grote hoeveelheid sporen beter begrijpen. Daarom bestuderen zij welke sporen waar terecht komen bij verschillende soorten activiteiten. 'Door misdrijfscenario's en dagelijkse handelingen na te laten spelen in praktijkhuizen van de Politieacademie bekijken we welke DNA-sporen of vingerafdrukken bij welke handelingen op welke plekken achterblijven. Dit bekijken we ook in echte woningen. Waar bevinden zich de delictgerelateerde sporen, en waar de achtergrondsporen van bewoners en bezoekers? En hoeveel sporen vind je van mensen die daar niet geweest zijn, maar door toevallige aanraking in bijvoorbeeld de trein zijn overgedragen? We willen weten hoe groot de kans is dat een spoor 'achtergrondruis' is of een delictgerelateerd spoor', vertelt Christianne de Poot, lector Forensisch Onderzoek aan de Politieacademie en Hogeschool van Amsterdam. 

Er zijn vaak verschillende verklaringen voor sporen op de plaats van een misdrijf. Verdachten geven dan ook regelmatig een andere verklaring voor de aanwezigheid van hun sporen op de plaats van het misdrijf. Kan die verklaring kloppen? En hoe waarschijnlijk is het dat die verklaring waar is? De Poot: 'Om dat te kunnen toetsen moet je weten of je onderscheid kan maken tussen delictgerelateerde sporen en andere sporen. Kennis daarover helpt niet alleen bij het toetsen van scenario's tijdens de bewijsvoering. Het helpt ook bij  het zoeken naar relevante sporen op de plaats delict.'

Verpakken en vervoeren van objecten met sporen 

Een andere belangrijke vraag in de opsporing gaat over hoe je sporen kunt veiligstellen. In een internationaal vergelijkend onderzoek bekijken de onderzoekers wat de beste procedure is voor het verpakken en vervoeren van objecten waarop sporen zitten. Deze objecten noemen we sporendragers. De Poot legt uit: 'Als er een sporendrager wordt gevonden op een plaats delict, moet je die op een integere manier behandelen. Zeker als daaruit informatie over activiteiten worden afgeleid. Dan is de precieze plek waar het spoor is achterlaten belangrijk en moet die informatie behouden blijven. Kan het sporenbeeld door de huidige manier van verpakken en vervoeren verstoord raken? En raken we daardoor misschien belangrijke sporeninformatie kwijt? Met observaties in de praktijk, vergelijking tussen eenheden, en met procedures die in het buitenland worden gehanteerd, gaan we onderzoeken hoe de sporendragers het beste verpakt en vervoerd kunnen worden om alle sporeninformatie te kunnen behouden.'

'Waar we ook benieuwd naar zijn is of het beter is om de bemonstering al op de plaats van het misdrijf te doen. Dit in plaats van items te verpakken en vervoeren. En dan later te bemonsteren en analyseren in het lab. Die laatst genoemde procedure gebeurt nu vaak door tijdsdruk. Van niet verplaatsbare goederen, zoals een bank, maakt de politie wel op de plaats van het misdrijf een monster. Maar kleinere items nemen ze over het algemeen mee en daar maken ze een monster van in het lab', licht De Poot toe. 'Er is een kans dat direct een monster maken van bepaalde objecten tot betere resultaten leidt. Er gaat dan minder materiaal en minder informatie tijdens het verpakken en vervoeren verloren.'

Samenwerking  

Bij dit onderzoek is de hele strafrechtketen betrokken: de politie, het OM en de rechterlijke macht. De onderzoekers werken ook veel samen met het NFI. Het NFI doet veel van het DNA-onderzoek voor de experimenten. De Poot: 'Tijdens het onderzoek zullen we conclusies direct al delen met de praktijk en met het onderwijs. Daarnaast werken we ook internationaal samen met onder andere de Universiteit van Lausanne en de Victoria Police Department, omdat zij veel expertise hebben op dit gebied.' Ook de advocatuur werkt mee aan het onderzoek. 'We denken dat advocaten belangrijke vragen kunnen stellen. In hun verdediging delen zij vaak andere verklaringen waarom sporen van de verdachte aanwezig zijn op een sporendrager of op een plaats van het misdrijf. Het is belangrijk dat we die verklaringen kunnen toetsen', besluit De Poot.