Onderzoek Onderwijs IBT-docenten getraind op de-escalerend communiceren bij onbegrepen gedrag Geschreven op donderdag 11 juli 2024 De politie krijgt al jaren meer meldingen van mensen met onbegrepen gedrag. Dat leidt tot de nodige incidenten. De-escalerend communiceren kan in sommige gevallen helpen voorkomen dat de politie geweld moet toepassen. Soms kunnen de betrokken personen op deze manier beter worden geholpen. Binnen de basispolitieopleiding is er de nodige aandacht voor dit onderwerp. De korpsleiding sprak de noodzaak uit om ook de agenten op straat bij te spijkeren in deze ingewikkelde problematiek. Bauke Koekkoek (lector Onbegrepen gedrag, veiligheid en samenleving aan de Politieacademie en crisisdienstverpleegkundige) en Thijs Beckers (onderzoeker aan de Politieacademie en verpleegkundig specialist ggz) zijn laatst uitgenodigd om trainingen te verzorgen. Voor de ongeveer vierhonderd IBT-docenten in het land. Het doel: de docenten uitleggen wat onbegrepen gedrag nu eigenlijk inhoudt. Ze bijpraten over de urgentie van het probleem en ze de-escalerende vaardigheden bij te brengen. Om deze te gebruiken in de onderhoudstrainingen. ‘Er is zeker een noodzaak om hiermee aan de slag te gaan’, zegt Bauke Koekkoek. ‘Personen met verward gedrag zijn in verhouding steeds vaker bij incidenten betrokken. Dat geldt ook voor de gevallen waarbij de politie geweld moet gebruiken. Daarom is er de urgentie.’ Vreemde eend in de bijt IBT-specialisten nodigden Bauke en zijn collega Thijs Beckers in het najaar van 2023 voor het eerst uit. Een groep van twaalf docenten brengt ieder jaar de trainingskaders voor IBT in kaart. Bauke: ‘Zij houden daarbij rekening met onderwerpen die nu spelen. Zij zochten contact met mij voor de-escalerend communiceren en omgaan met onbegrepen gedrag. Met de vraag: wat is het? Wat gebeurt er op dit moment met dit onderwerp in het basispolitieonderwijs en hoe kunnen wij daarbij aansluiten? Ik heb een presentatie gegeven en daar reageerden zij enthousiast op. Daarna hebben we bekeken wat dan inhoudelijke punten en waardevolle invalshoeken zouden kunnen zijn. Om aan te bieden aan de IBT-docenten in het land. Wetende dat zij weinig tijd hebben en eigenlijk vooral gefocust zijn op het trainen van geweldstoepassingen. De-escaleren en omgaan met onbegrepen gedrag is voor hen toch een beetje een vreemde eend in de bijt.’ Drie onderdelen In een vijftiental bijeenkomsten verzorgden Bauke en Thijs onderwijs voor groepen IBT-docenten. Bauke: ‘We hebben een aantal highlights uit het basispolitieonderwijs over omgaan met onbegrepen gedrag eruit gelicht. En gefocust op drie onderdelen: Als eerste het verbaal communiceren. Wat voor vragen stel je? Zijn het oordelende vragen, of open vragen? Dan heb je de non verbale communicatie. Hoe sta je erbij? Maar ook: hoe snel praat je, hoe hard praat je? Het is geen ‘rocket science’, maar het zijn vaak toch wel lastige dingen om op te blijven letten als je in zo’n situatie zit.’ Het meest inhoudelijke deel ging over het model dat agenten kunnen gebruiken om verward gedrag beter te begrijpen. Zodat je als agent je acties beter kan laten passen bij wat er mogelijk aan de hand is. ‘Met een aantal videobeelden vroegen we de docenten: wat denk je dat er hier aan de hand is? Welke vragen zou je kunnen stellen om dat eens wat nader uit te zoeken? Eigenlijk is het een beetje politiewerk. Je moet uitzoeken wat er speelt. Alleen dan met de bril op hoe je het moet duiden. Is wat ik zie puur situationeel? Of heeft iemand misschien een stoornis? Of heel veel middelen gebruikt, waardoor hij van het padje af is? Je wil een eerste indruk krijgen, om op basis daarvan een richting te kunnen kiezen. Ga ik dit zelf afhandelen? Of moet ik er hulp bijhalen? Je hoeft niet allerlei ingewikkelde dingen te ontdekken. Of als een therapeut aan de slag te gaan. Maar je wil wel de situatie iets beter kunnen inschatten. Zodat je mogelijk wat meer handelingsbekwaam wordt en niet altijd naar de zorg hoeft te bellen. Soms spelen er kleine dingen. En kun je zelf iets kleins doen om het vuur te doven.’ Kweken van urgentiebesef Rico Salawanej werkt binnen de politie bij de afdeling Expertise en Ondersteuning. Zijn team werkt nauw samen met de twaalf IBT-specialisten die verantwoordelijk zijn voor de bijscholing van de IBT docenten in het land. ‘Het belangrijkste doel van de professionaliseringsdagen waaraan Bauke en Thijs hebben bijgedragen, was het kweken van urgentiebesef bij de IBT docenten’, zegt Rico. ‘De grote stijging van mensen die onbegrepen gedrag laten zien, vraagt om meer aandacht. Dat begint met een onderzoekende houding. Van daaruit gaan we verder in het ontwikkelen van vaardigheden. Het dilemma daarbij is dat er heel veel onderwerpen zijn waar we aandacht aan zouden moeten besteden. Terwijl we voor de bijscholing van de docenten maar 32 uur per jaar hebben. Dat is dus nog niet zo makkelijk.’ ‘Bauke kijkt vanuit de wetenschap, maar is wel 'hands on'. Dat vind ik mooi’, zegt Rico. ‘In het begin hadden sommige docenten het idee: geef mij een protocol. Dan herken ik het ziektebeeld, stel ik vast welke stadia er doorlopen zijn. En dan komt het goed. Maar dat is dus niet hoe het werkt. Het gaat erom dat je ervoor openstaat om de ander zijn gedrag te begrijpen. En daar dan je eigen gedrag op aan te passen. Dan is de verwachte kans van slagen groter. En: soms geef je aandacht, doe je alles zoals het zou moeten. En dan gaat het toch fout in de afloop. Een andere keer doe je iets fout. Had je misschien iets te snel je oordeel klaar, gebruikte je woorden die niet helemaal passend waren. Maar was de afloop wel goed. Dat vond ik een openbaring in het verhaal van Bauke. Eigenlijk moet je er altijd rekening mee houden dat je het niet altijd meteen goed kán doen.’ Compliment ‘De flexibiliteit en commitment van Bauke en Thijs, om door het hele land heen op vijftien professionaliseringsdagen aanwezig te zijn geweest, is echt een compliment waard’, zegt Rico. ‘We zitten nu in de fase dat we met de twaalf IBT specialisten een professionaliseringsprogramma aan het maken zijn. Aan de ene kant voor zichzelf om in dit moeilijke onderwerp beter thuis te raken. Aan de andere kant voor de docenten. Wij willen dat de IBT docent de rugzak vol kennis en kunde heeft. Zodat hij weer feedback aan de collega’s op straat kan geven over hoe het beste te handelen.’ Belangrijk signaal Bauke: ‘Het onderwerp zit in de basispolitieopleiding, maar het onderwerp moet ook in de operatie terugkomen. We zien dit als een begin van een hopelijk langer durende samenwerking met de IBT specialisten en de grotere club van docenten. Binnenkort gaan we dit met elkaar evalueren. Maar het is vrij duidelijk dat dit niet iets voor één keer moet zijn. Het krijgt een wat grotere status als het lukt om dit onderwerp goed in het IBT te krijgen. Niet alleen de geweldsvaardigheden zijn belangrijk, ook de de-escalerende vaardigheden zijn dat. Dat vinden we met elkaar een belangrijk signaal. Dit willen we als politie doen en uitstralen en we willen er ook tijd in steken.’