Studenten aanhoudings- en ondersteuningsteam oefenen met spanningsregulatie

Een gijzeling, een aanhouding van verdachten met vuurwapens of een aanhouding op hoogte. Het zijn situaties in het politiewerk die levensbedreigend zijn. Of die dat kunnen worden. Daarom komt in die situaties het aanhoudings- en ondersteuningsteam (AOT) in actie. Omdat deze specialistische acties soms best heftig zijn, vraagt dat niet alleen fysiek veel. Maar juist ook mentaal. In de AOT-opleiding is daar steeds meer aandacht voor.

Het AOT is een gespecialiseerd team bij de Dienst Speciale Interventies (DSI). Hier werken collega’s van de politie en Defensie. De studenten die met de AOT-opleiding starten, hebben al ervaring in de militaire- of politiepraktijk. Het is een uitdagende opleiding waarin het uiterste wordt gevraagd van de studenten. Zo oefenen ze tijdens een grensverleggende activiteit hoe ze met hun spanning omgaan.

Ademhaling en gedachtencontrole

De ruimte is broeierig en klam en ruikt naar chloor. De studenten komen op blote voeten en in blauwe overall binnen. Direct na binnenkomst krijgen ze een blinddoek en handboeien om. Ze nemen plaats op een bankje tegen de grijs betegelde muur, naast het zwembad. Daar kijken ze strak voor zich uit in afwachting op wat komen gaat. ‘De een zit er nog redelijk relaxed bij, terwijl de ander erg gefocust is. Maar je ziet dat de meesten bezig zijn met hun ademhaling,’ legt David* uit. Hij is docent aanhoudings- en zelfverdedigingsvaardigheden aan de Politieacademie. Binnen de AOT-opleiding geeft hij de studenten les in mentale weerbaarheid.

David: ‘Als de studenten de ruimte binnenlopen waar de oefening plaatsvindt, horen ze geluiden die tot de verbeelding spreken. Op dat moment keren ze naar binnen, zodat ze de rust kunnen bewaren. Door te letten op hun ademhaling. Door doelen voor zichzelf te stellen. Het is belangrijk dat ze niet in scenario’s gaan denken en zichzelf daarmee helemaal gek maken. Wat als het straks fout gaat? Ze kunnen rustig blijven door te denken: ‘ik hoor straks wel wat mijn taak wordt en dan ga ik dat uitvoeren’. Dat is een stukje gedachtencontrole.’

Onderspanning of overspanning voorkomen

Binnen de opleiding leren de studenten tactieken, technieken en procedures. Om deze ‘hard skills’ te ondersteunen, krijgen ze daarnaast tools voor mentale kracht. Volgens David is het vooral belangrijk ‘om alle sensaties die ze in hun lijf en hoofd voelen te onderkennen en erkennen. En daar hun voordeel mee te doen. Voor de een helpt de ene tool beter dan voor de ander. Bijvoorbeeld gedachtencontrole, visualisatie of spanningsregulatie. Het is echt persoonlijk. Daarom geven we ze mee dat ze eruit moeten pakken wat voor henzelf werkt.’

‘Tijdens deze grensverleggende oefening is het doel spanningsregulatie. Zit ik in het juiste niveau van mijn spanning? Dus niet in de onderspanning of overspanning. Want dat gaat ze beide tegenwerken tijdens de actie in hun werk. Onderspanning kan bijvoorbeeld ontstaan als meerdere meldingen achter elkaar met een sisser aflopen. Je zit in de rust en je aandacht gaat steeds weg. Terwijl bij overspanning je hartslag en ademhaling verhoogd zijn en de spanning voelbaar is. Het is belangrijk om precies in het midden uit te komen.’

‘Het is cruciaal dat je niet hapert’

De studenten krijgen tijdens de oefening een-op-een begeleiding van collega’s die al in de praktijk werken. Vincent* is een van die collega’s. Hij pakt een student bij zijn arm en neemt hem mee. ‘Drempel, linksom, plateau, voorwaarts’, beveelt hij de student die nog steeds geblinddoekt en geboeid is. Hij houdt de student nauwlettend in de gaten. Zo kan hij direct na de oefening een goed evaluatiegesprek voeren. ‘Soms geeft een student aan dat hij relaxed was en geen spanning voelde. Maar toen de blinddoek af ging, zag ik grote ogen en een strak, gespannen gezicht. Het is mooi om daar dan op door te vragen.’

‘We komen in dit werk in situaties terecht waarbij het cruciaal is dat je niet hapert. Als de commandant zegt dat je iets moet doen, dan doe je dat ook. Je kunt niet twijfelen. We moeten allemaal in ons ongemak kunnen werken en dingen doen die oncomfortabel zijn. Het is topsport. Daarom is het belangrijk om te voorkomen dat de studenten in hun reptielenbrein komen. Want dan kunnen ze tijdens een actie bevriezen. Je kunt je voorstellen dat dit in ons werk leven of dood betekent. Door hier in de opleiding veel mee te oefenen, kunnen ze dat straks in de praktijk toepassen. Ze hebben dan al ervaren hoe stress voelt en wat spanning met ze doet. En hoe ze dat onder controle krijgen’, vertelt Vincent.

Over emoties en gevoelens praten

Docent David kijkt terug op een geslaagde oefening. ‘Ik vond het mooi dat sommige studenten persoonlijke verhalen deelden. Een van de studenten vertelde bijvoorbeeld over een situatie die hij in het verleden heeft meegemaakt. En dat voor hem de oefening daardoor extra spannend was.’ Wat heeft deze student gedaan om zijn spanning onder controle te krijgen? ‘Ik heb vooral gelet op mijn ademhaling. En ik heb mezelf moed ingepraat om er het beste van te maken. Met gedachten kun je jezelf maken of breken’, legt hij na de oefening uit.

‘De blinddoek ging bij de studenten af en de meesten reageerden heel open door te bekennen: ‘ik vond het spannend’. Een aantal jaar geleden zou niemand dat hebben geroepen in deze setting. Misschien wel hebben gevoeld, maar niet erkend. En erkennen is belangrijk, want dan kun je er ook iets mee. De oudere garde heeft daar minder mee. Dat is een cultuur- en generatieverschil en is echt veranderd. Het is veel menselijker geworden’, vindt David.

Ook in de topsport niet weg te denken

David: ‘De jongere generatie heeft meer met mentale kracht. Het leeft nu meer dan vroeger als we het bijvoorbeeld hebben over ademhaling. Als docententeam hebben we daar wel voor moeten strijden. Op een gegeven moment zagen we dat de mentale belasting namelijk heel hoog was. Die is sowieso al hoog, want de studenten leggen de lat behoorlijk hoog voor zichzelf. Maar met de juiste tools kunnen we wel kijken hoe we dat stressniveau lager kunnen krijgen. Tegenwoordig is het in de topsport ook niet meer weg te denken. Daar hebben sporters een mental coach om hun prestaties te verhogen. Die positieve punten halen wij er ook uit.’

*David en Vincent zijn niet hun echte namen. Vanwege de privacy hebben we hun namen veranderd.